ΧΓ Αντωνακούδης, Δντης Καρδιολoγικής κλινικής Ασκληπιείου Βούλας

      Βλέπουμε μερικές φορές να συμβαίνει μία καρδιακή προσβολή,ένα οξύ έμφραγμα ή και αιφνίδιος θάνατος σε νέα άτομα ,τα οποία δεν ανέφεραν ενοχλήματα στο παρελθόν. Αν και είναι πιθανόν πράγματι ο θάνατος να επέρχεται μερικές φορές σαν μια  « απότομη και σκληρή μπαλταδιά από το Χάρο » για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του κορυφαίου δημοσιογράφου, χρονογράφου και λογοτέχνη μας Σπύρου Μελά, το πιθανότερο είναι τα άτομα αυτά να είχαν συμπτώματα στα οποία δεν έδωσαν σημασία ενώ είναι σίγουρο ότι είχαν κάποιους από τους γνωστούς σε όλους μας παράγοντες κινδύνου ( κάπνισμα,υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη,σακχαρώδη διαβήτη,έλλειψη άσκησης…..) αλλά ίσως και σε κάποιους άλλους άγνωστους ακόμα παράγοντες κινδύνου.

     Μία κατάσταση που τελευταία πιθανολογείται ότι μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για μελλοντικά καρδιακά συμβάμματα είναι τα ψυχολογικά προβλήματα ή τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία. Τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία που θα μπορούσε να δημιουργήσουν έντονα παθολογικά ψυχολογικά προβλήματα στην παιδική ηλικία (early life stress, adverse childhood experience) με ενδεχόμενες επιπτώσεις στην καρδιά μπορεί να είναι τα οικογενειακά προβλήματ και διαπληκτισμοί στην οικογένεια,οι ύβρεις ή χειροδικίες προς το παιδί και πολλά άλλα ακόμα που οδηγούν στην ανάπτυξη μιας προσωπικότητας με δυστυχία και εναντιότητα ( adversity ).Τέτοιες καταστάσεις δεν είναι σπάνιες στην κοινωνία μας ιδιαίτερα σήμερα στην εποχή της κρίσης. Πραγματικό σοκ προκαλεί η ανακοίνωση της UNESCO (29 Οκτωβρίου 2014 ),που έγινε και πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες ότι ένα στα δύο παιδιά στην Ελλάδα είναι φτωχά. Και όπως ξέρουμε όπου φτώχεια υπάρχει γκρίνια και δυστυχία. Σήμερα στη χώρα μας επικρατούν  συνθήκες που σίγουρα μπορεί να οδηγούν σε αυξημένο stress στα παιδιά,ιδιαίτερα σε οικογένειες μεταναστών ή μειονοτήτων όπου δεν υπάρχει δυνατότητα για ηρεμία και εκδήλωση αγάπης στα μικρά παιδιά. Ας μην ξεχναμε ότι στην πραγματικότητα η αγάπη είναι η κορυφή της εξέλιξης και ο πιο αποτελεσματικός μηχανισμός επιβίωσης του ανθρώπινου είδους ( Dr Sue Johnson, καθηγήτρια κλινικής ψυχολογίας στην Οτάβα του Καναδά ). Η συναισθηματική απομόνωση είναι πιο επικίνδυνη για την καρδιά από το κάπνισμα ή την υψηλή αρτηριακή πίεση,στα οποία οι γιατροί δίνουν μεγαλύτερη σημασία ( James House, κοινωνιολόγος από το Μίτσιγκαν ) και μάλιστα πιστεύεται ότι έχει σχέση και με αυτοάνοσα νοσήματα κι πρώιμη θνητότητα.

    Ολοι θα έχουμε ακούσει τον κόσμο μπροστά σε τέτοιες περιπτώσεις απρόβλεπτου και αιφνίδιου θανάτου να λέει ότι ο άτυχος εμφραγματίας είχε πολλά βάσανα από παιδί, πόσο να αντέξει η καρδιά του.  Δεν είναι όμως μόνο ο απλός κόσμος που το λέει αυτό. Η άποψη ότι μπορεί πράγματι να ευθύνονται για πρώιμη εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων υποστηρίζεται και από κορυφαίους επιστήμονες τα τελευταία 5-10 χρόνια  που βασίζονται σε επιδημιολογικές μελέτες. Μεγάλη μελέτη από τη Φινλανδία έδειξε μεγάλη επίπτωση στεφανιαίας νόσου σε παιδιά που απομακρύνθηκαν από τους γονείς τους στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Άλλη μελέτη σε 60.000 γυναίκες στις ΗΠΑ έδειξε αυξημένη επίπτωση διαβήτη και υπέρτασης. Τα αποτελεσματα αυτά επιβεβαιώθηκαν και από σημαντικές σχετικές μεταναλύσεις.

     Τα ευρήματα  αυτά επιβεβαιώνονται σήμερα και από μελέτες στις οποίες διερευνήθηκαν και βρέθηκαν και οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που οδηγούν σε αυτό,που ως τώρα δεν είχαν αποδειχθεί. Σε μία πολύ πρόσφατη μελέτη που άρχισε στις ΗΠΑ το 1989 και δημοσιεύθηκε το Μάρτιο του 2014 εξετάσθηκε η σημασία των τραυματικών εμπειριών της παιδικής/νεανικής ηλικίας στη εμφάνιση πρώιμων καρδιαγγειακών συμβαμμάτων.Η μελέτη υποστηρίχθηκε από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρία και το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ.Οι ερευνητές μελέτησαν την ανάπτυξη υπέρτασης,της ταχύτητας του σφυγμικού κύματος και τα επίπεδα της ενδοθηλίνης σε σχέση με τα ψυχολογικά προβλήματα και τις τραυματικές εμπειρίες παιδιών από όλα τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Η ενδοθηλίνη είναι ένα πεπτίδιο που είναι ίσως ο πιο ισχυρός αγγειοσυσπαστικός παράγων με σημαντική επίδραση στην αρτηριακή πίεση και τον τόνο των αγγείων γενικώς, με αποτέλεσμα αύξηση της σκληρότητας των αγγείων κι μείωση της καρδιακής παροχής και των καρδιαγγειακών συμβαμμάτων.Παιδιά με περισσότερες τραυματικές εμπειρίες ανεξάρτητα από κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο είχαν πάντα πολύ υψηλότερα επίπεδα ενδοθηλίνης με αποτέλεσμα συχνότερη εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων στην παρακολούθηση 30 ετών.Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι το θέμα αυτό πρέπει να αποτελέσει ένα νέο κεφάλαιο ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ. Το θέμα των τραυματικών εμπειριών στην παιδική ηλικία πρέπει να αποτελέσει βασικό στόχο στο σχεδιασμό πολιτικής υγείας, αν υπάρχει τέτοια, και στη χώρα μας.